Երբ խոսքը վերաբերում է երաժշտական կատարումները գնահատելուն, քննադատներն ու գիտնականները քննադատության մեջ հիմնվում են տարբեր մտքի դպրոցների վրա: Այս համապարփակ ուղեցույցում մենք կուսումնասիրենք քննադատության մեջ մտքի հիմնական դպրոցները և կքննարկենք դրանց առնչությունը երաժշտության կատարման քննադատության հետ: Հասկանալով այս տարբեր տեսանկյունները՝ մենք կարող ենք ավելի խորը գնահատել երաժշտական կատարումների գնահատման բարդությունները:
Ֆորմալիստական քննադատություն
Ֆորմալիստական քննադատությունը կենտրոնանում է երաժշտական կատարման կառուցվածքի, ձևի և տեխնիկական ասպեկտների վրա: Այս մտքի դպրոցին հետևող քննադատները շեշտում են հենց երաժշտության ներքին որակները, ինչպիսիք են ռիթմը, մեղեդին, ներդաշնակությունը և հյուսվածքը: Նրանք կարծում են, որ ներկայացման ֆորմալ տարրերը պետք է լինեն գնահատման առաջնահերթ ուշադրությունը՝ հաճախ կիրառելով երաժշտական տեխնիկայի և կոմպոզիցիոն կառուցվածքների մանրամասն վերլուծություն:
Արտահայտիչ/Աֆեկտիվ քննադատություն
Արտահայտիչ կամ աֆեկտիվ քննադատությունը կենտրոնանում է երաժշտական ներկայացման հուզական ազդեցության և մեկնաբանության վրա: Այս մոտեցման ջատագովները պնդում են, որ կատարողների կողմից փոխանցվող արտահայտչականությունն ու հույզերը երաժշտական ներկայացումը գնահատելու կարևոր բաղադրիչներն են: Այս մտքի դպրոցի քննադատները առաջնահերթ են համարում երաժշտության հաղորդակցական ուժը և կատարողների կարողությունը՝ հույզեր առաջացնելու և հանդիսատեսին փոխանցելու կարողությունը:
Սոցիոլոգիական քննադատություն
Սոցիոլոգիական քննադատությունը դիտարկում է ավելի լայն սոցիալական և մշակութային համատեքստերը, որոնցում տեղի են ունենում երաժշտական կատարումներ: Այս մտքի դպրոցը ընդունում է մշակութային, պատմական և գաղափարական գործոնների ազդեցությունը երաժշտության ստեղծման և ընդունման վրա: Սոցիալական կառուցվածքները, ուժային դինամիկան և համակարգային անհավասարությունները կարևոր նկատառումներ են, ինչպես նաև այն, թե ինչպես է երաժշտությունն արտացոլում և ձևավորում հասարակության արժեքներն ու նորմերը:
Պոստմոդեռն քննադատություն
Պոստմոդեռն քննադատությունը մարտահրավեր է նետում ավանդական ենթադրություններին և կատեգորիաներին՝ ընդգրկելով բազմազանությունը, հիբրիդությունը և երաժշտության կատարման մեջ իմաստների հեղուկ բնույթը: Այս մոտեցումը կասկածի տակ է դնում հաստատված նորմերն ու կոնվենցիաները՝ խրախուսելով երաժշտական արտահայտությունների ավելի բաց և ընդգրկուն ըմբռնումը: Պոստմոդեռն քննադատները հաճախ ընդգծում են երկուականների ապակառուցումը և ինտերտեքստուալության և միջմշակութային ազդեցությունների ուսումնասիրությունը:
Ընդունման տեսություն
Ընդունման տեսությունը խորանում է այն ուղիների մեջ, որոնցով հանդիսատեսը մեկնաբանում և իմաստավորում է երաժշտական կատարումները: Մտքի այս դպրոցը ենթադրում է, որ ներկայացման ընդունումը կառուցված է և՛ կատարողի, և՛ հանդիսատեսի կողմից, և որ ունկնդիրները երաժշտության մեկնաբանության մեջ բերում են իրենց սուբյեկտիվ փորձառությունները, կողմնակալությունները և մշակութային շրջանակները: Հանդիսատեսի ներկայացումները ներգրավելու և մեկնաբանելու տարբեր ձևերի ըմբռնումը կարևոր նշանակություն ունի ընդունման տեսության համար:
Էթնոերաժշտագիտական քննադատություն
Էթնոմուսիկոլոգիական քննադատությունը երաժշտության կատարման մեջ ընդգծում է մշակութային և գլոբալ հեռանկարները: Այս մոտեցումը ընդգծում է տարբեր մշակույթների և տարածաշրջանների երաժշտական պրակտիկաների և ավանդույթների բազմազանությունը: Էթնոերաժշտական քննադատները ձգտում են հասկանալ երաժշտությունը նրա մշակութային համատեքստում՝ լույս սփռելով աշխարհի տարբեր մասերից երաժշտական կատարումների սոցիալական, կրոնական և պատմական նշանակության վրա:
Երաժշտական կատարողական քննադատության կիրառում
Երաժշտական կատարողականության քննադատության վրա այս մտքի դպրոցների ազդեցությունը դիտարկելիս ակնհայտ է դառնում, որ յուրաքանչյուր տեսանկյուն առաջարկում է յուրահատուկ պատկերացումներ և նկատառումներ: Երաժշտական կատարումը գնահատելիս քննադատները կարող են հիմնվել ֆորմալիստական վերլուծության վրա՝ գնահատելու տեխնիկական հմտությունները, միաժամանակ հաշվի առնելով արտահայտչական և էֆեկտիվ հատկությունները, որոնք ներգրավում են հանդիսատեսին զգացմունքային մակարդակում:
Ավելին, սոցիոլոգիական քննադատությունը խրախուսում է մշակութային և հասարակական ազդեցությունների ավելի խորը քննությունը, որոնք ձևավորում են երաժշտության ստեղծումն ու ընդունումը՝ ընդլայնելով քննադատական վերլուծության շրջանակը զուտ երաժշտական տարրերից դուրս: Պոստմոդեռն քննադատությունը մարտահրավեր է նետում ավանդական սահմաններին՝ խթանելով երաժշտական արտահայտությունների ավելի ընդգրկուն և բազմազան ըմբռնումը, մինչդեռ ընդունման տեսությունը և էթնոմերաժշտական քննադատությունը ընդգծում են հանդիսատեսի ընդունելության և մշակութային համատեքստի կարևորությունը:
Եզրակացություն
Քննադատության մեջ ընդգրկելով և սինթեզելով այս տարբեր մտքի դպրոցների պատկերացումները՝ երաժշտական կատարողական քննադատությունը դառնում է ավելի հարուստ, ավելի ընդգրկուն նախաձեռնություն: Քննադատներն ու գիտնականները կարող են երաժշտական ներկայացումներին մոտենալ բազմակողմանի ըմբռնումով, նկատի ունենալով ֆորմալ, արտահայտիչ, սոցիոլոգիական, հետմոդեռն, ընդունելության վրա հիմնված և էթնոմերաժշտական տեսակետները՝ երաժշտական ներկայացումների բարդությունների և նրբությունների ավելի ամբողջական գնահատման համար: